Pierwsza pomoc - badanie wstępne poszkodowanego

Wiemy już jak prawidłowo zachować się na miejscu wypadku, jak je zabezpieczyć, jak zadbać o własne bezpieczeństwo. Wiemy również jak i kiedy ewakuować poszkodowanego. Teraz przyszedł czas, aby zająć się bezpośrednio naszym poszkodowanym, a mianowicie przeprowadzić tak zwane badanie wstępne.

1. Pierwszym etapem jest ogólne wrażenie:

• Wiek
• Waga
• Ogólny wygląd
• Grupa wiekowa (noworodek, niemowlę, dziecko, dorosły)
• Ułożenie ciała oraz jego położenie względem np. pojazdu
• Zachowanie poszkodowanego

Wszystkie te informacje połączone z oceną miejsca wypadku i mechanizmem w jakim do niego doszło pomogą nam odpowiednio ocenić stan pacjenta.

2. Kolejny etap to sprawdzenie świadomości. Ważne jest abyśmy podchodzili do pacjenta od przodu w linii jego wzroku, aby nie był on zmuszony do wykonywania niepotrzebnych ruchów głową. Podchodząc do poszkodowanego w wypadku możemy od razu oburącz złapać go za głowę, aby stabilizować odcinek szyjny kręgosłupa (jeśli jest ktoś, kogo możemy poprosić o pomoc, możemy tej osobie zlecić to zadanie). W pierwszej kolejności powinniśmy się przedstawić i postarać się dowiedzieć od poszkodowanego co się stało, jak się nazywa, co go boli, czy na coś się leczy itp..

W ocenie stanu świadomości może nam pomóc prosta skala AVPU

• A (Alert) – przytomny, skupia uwagę
• V (Verbal) – reaguje na polecenia głosowe
• P (Pain) – reaguje na bodźce bólowe
• U (Unresponsive) – nieprzytomny, nie reaguje na żadne bodźce

3. Następny etap to badanie ABC lub rozszerzone ABCDE

• A – Airway – Drożność dróg oddechowych
• B – Breathing – Oddech
• C – Circulation – Krążenie
• D – Dysfunction – Ocena świadomości
• E – Expose and Examine – Odsłoń i zbadaj

A – Airway – Drożność dróg oddechowych. Jeśli to możliwe postaraj się odchylić głowę (pacjenci, u których nie podejrzewamy urazu odcinka szyjnego kręgosłupa) lub wysuń żuchwę pacjenta do przodu (pacjenci z podejrzeniem urazu kręgosłupa szyjnego). Usunięcie widocznego ciała obcego czy też protezy, najlepiej przy użyciu sprzętu takiego jak szczypczyki. Starajmy się nie wkładać palców między zęby poszkodowanego w obawie przed szczękościskiem.

B – Breathing – Oddech. Pochylając się nad poszkodowanym zbliżamy policzek do jego ust, następnie przy pomocy trzech naszych zmysłów - wzroku, słuchu i czucia - staramy się ocenić jakość i częstotliwość tych oddechów. Wzrokiem obserwujemy ruchy klatki piersiowej, występujące przy oddychaniu, na policzku czujemy podmuch wydychanego powietrzu, a za pomocą słuchu jesteśmy w stanie usłyszeć szmery oddechowe. Badanie takie powinno trwać 10 sekund, a następnie liczbę usłyszanych oddechów powinniśmy pomnożyć przez 6, co da nam pełny obraz tego, ile oddechów wykonuje nasz pacjent w ciągu jednej minuty. W szczególnych przypadkach takich jak hipotermia (wyziębienie) badanie można przedłużyć do jednej pełnej minuty. Aby uniknąć błędów związanych z liczeniem oddechów, możemy wyznaczyć sobie osobę do pomocy i poprosić ją, aby głośno liczyła do 10. Przypominam, że prawidłowa liczba oddechów u osoby dorosłej to ok. 16-20 oddechów na minutę, czyli ok. 3 oddechów na 10 sekund. Pamiętajmy, że im młodszy pacjent, tym częstotliwość oddechów jest większa. U noworodka normą jest 40-60 o./min, u dzieci do 1 roku 24-38 o./min..

C – Circulation – Krążenie. Sprawdzanie obecności lub braku krążenia jest trudnym badaniem, zwłaszcza dla osób niedoświadczonych i bardzo często w sytuacjach kryzysowych zajmuje im to zbyt wiele czasu. Dlatego podczas udzielania pierwszej pomocy, a w szczególności sytuacji, gdy poszkodowany nie oddycha, odstępuje się od tego badania. Pamiętajmy jednak, że krążenie to krew, a jej brak w organizmie nie wróży nic dobrego, dlatego na tym etapie powinniśmy spróbować zatamować masywne krwotoki, jeśli takie występują. Jeśli czujemy się na siłach, a pacjent jest przytomny, oddycha i nie ma widocznych masywnych krwotoków, możemy spróbować ocenić krążenie. Pierwszym i najprostszym sposobem oceny krążenia jest sprawdzenie powrotu kapilarnego, w tym celu naciskamy na płytkę paznokcia, a po puszczeniu sprawdzamy w jakim czasie zabarwienie wróci do normalnej różowej barwy. Prawidłowy nawrót kapilarny powinien trwać do dwóch sekund, należy jednak zwrócić uwagę na prawidłowe ukrwienie dłoni, które może być zaburzone w wyniku różnych chorób układu krążenia oraz przez niską temperaturę. Kolejnym sposobem oceny krążenia jest badanie tętna u poszkodowanego na tętnicy szyjnej i promieniowej u dorosłych, a u dzieci na tętnicy ramiennej i udowej, polegające na przyłożeniu naszych dwóch palców w miejscu, gdzie przebiega dana tętnica i policzeniu w ciągu 10 sekund ile jest uderzeń/skurczy tętnicy. Wynik mnożymy podobnie jak przy oddechach przez 6, co da nam pełny obraz pracy serca w ciągu minuty. Prawidłowa akcja serca u dorosłego zazwyczaj jest w granicach 70-90 uderzeń na minutę i jest uwarunkowana od wielu czynników. Nieprawidłową akcję serca poniżej 60 u./min nazywamy bradykardią, natomiast przyspieszoną akcję powyżej 100 u./min tachykardią. Pamiętajmy jednak, że podobnie jak w przypadku oddechów im młodszy pacjent, tym prawidłowa akcja serca jest szybsza i tak np. u noworodka normą jest 130-140 u./min.

D – Dysfunction – Ocena świadomości. Sprawdzanie stanu świadomości omówiliśmy już wcześniej i tak naprawdę jest ono pierwszym elementem w naszym badaniu wstępnym, dlatego w niektórych publikacjach możemy się spotkać z nazwą „badanie DABCE” zamiast „ABCDE”.

E – Expose and Examine – Odsłoń i zbadaj. W niektórych sytuacjach, aby przeprowadzić badanie lub je uzupełnić, jesteśmy zmuszeni do odsłonięcia odzieży w celu sprawdzenia czy nie ma krwotoków, obserwacji klatki piersiowej podczas badania oddechu czy zdjęcie chociażby szalika podczas badania krążenia na tętnicy szyjnej. Moment na odsłonięcie odzieży i dalsze badanie zależy w dużej mierze od tego jak poszkodowany jest ubrany i dlatego np. zimą powinniśmy dokonać ekspozycji bezpośrednio przed zbadaniem oddechu, aby uwidocznić klatkę piersiową i sprawdzić czy nie ma ewentualnych krwotoków. W tej sytuacji nasz schemat badania będzie zawierał dwie literki „E” w DAEBCE - pierwsza będzie dotyczyła ekspozycji/odsłonięcia, a druga badania urazowego, które wykonujemy zawsze na końcu. Latem, gdy jesteśmy w lekkich ciuchach, bez problemu będziemy widzieć ruchy klatki piersiowej podczas badania oddechu, bez problemu sprawdzimy tętno czy też zauważymy masywne krwawienia w tej sytuacji schemat badania będzie wyglądał następująco DABCE.

Badanie urazowe poszkodowanego jest ostatnim etapem podczas wstępnej oceny pacjenta, ale o tym już w kolejnym artykule.

Ratownictwo Medyczne
"STOR-MED"
Paweł Storto

Poprzednie artykuły:

Gdy potrzebna jest pierwsza pomoc - apteczka samochodowa

Woda jak olej w aucie - niezbędna!

Apteczka turystyczna - medyczne wsparcie na wyprawie

Gdy zdarzy się wypadek - pierwsze kroki

GALERIA ZDJĘĆ